4. Odcinki tras
4.1 Wstęp
Poprzedni rozdział zajmował się problemem, gdzie
potrzebne są poszczególne typy tras rowerowych. Trasy rowerowe składają
się z odcinków i skrzyżowań. Ponieważ wiążą się z nimi różne rodzaje problemów,
odcinki i skrzyżowania zostaną omówione w dwóch różnych rozdziałach. Niniejsza
część "Podręcznika projektowania" omawia kwestie projektowania odcinków
tras. Połączenie odcinków ze skrzyżowaniami jest omówione w rozdziale 6
"Skrzyżowania".
Niniejszy rozdział zaczyna się od omówienia decyzji
projektowych dotyczących odcinków tras, gwarantujących równowagę między
formą, funkcją i użytkowaniem. Powstaje zasadnicze pytanie, kiedy i gdzie
ruch rowerowy powinien być oddzielony od ruchu samochodowego.
Następnie badany jest układ ulicy, a później -
oddzielenie fizyczne i optyczne ruchu samochodowego i rowerowego oraz układy
mieszane. W części 4.5 zwrócono uwagę na wyjątkowe formy mieszania różnych
rodzajów ruchu; przekrój podłużny został przeanalizowany w części 4.6.
Wreszcie pewna liczba szczegółowych elementów układu poziomego tras została
przedyskutowana w części 4.7.
4.1.1 Odniesienie do pięciu głównych wymogów
W odniesieniu do przekrojów poprzecznych drogi,
pięć głównych wymogów (patrz 2.3) można określić za pomocą następujących
kryteriów:
-
Spójność
Łatwość znalezienia trasy
Trasa rowerowa ma łatwe do rozpoznania, jednolite
cechy, tak aby łatwo ją rozpoznać na całej długości. W zakresie tego celu,
należy zwrócić uwagę na:
-
Charakterystykę przekroju poprzecznego
-
Typ nawierzchni drogi
-
Oświetlenie
-
Jednolitość jakości
Trasa rowerowa powinna mieć jednolitą jakość
na całej długości. Jeśli zdarzają się jakiekolwiek zmiany jakości, powinny
być zrozumiałe dla użytkownika.
-
Bezpośredniość
Faktyczna prędkość przejazdu
Faktyczna prędkość przejazdu (i prędkość projektowa)
powinna być wystarczająca dla danej trasy rowerowej; oznacza to na przykład,
że dana trasa musi być dostatecznie szeroka.
-
Opóźnienia
Rowerzyści nie są zatrzymywani na danym odcinku
trasy (nie tracą czasu).
-
Atrakcyjność
Widoczność
-
Nawierzchnia trasy, pobocze i oznakowanie są cały
czas dobrze widoczne
Widok
-
Krawędzie dzielące, mury, ściany, poręcze czy roślinność
nie ograniczają widoczności do przodu (zwłaszcza istotne przy wysokich
separatorach na zakrętach).
Możliwość oślepienia
-
Odległość i niweleta drogi rowerowej w stosunku do
pasów ruchu samochodowego są tak dobrane, że rowerzyści nie są oślepiani
przez nadjeżdżające samochody.
Poczucie bezpieczeństwa społecznego
-
Infrastruktura rowerowa jest dobrze widoczna z ulicy
i nie jest niczym zasłonięta.
-
Bezpieczeństwo
Złożoność jazdy rowerem
Zminimalizowana zostaje kolizyjność ruchu samochodowego
i rowerowego na trasie rowerowej. Czynniki, które mają tu znaczenie, to:
-
różnica prędkości poszczególnych użytkowników drogi
-
kontakt wzrokowy
-
czas przewidywania
-
natężenie ruchu rowerowego i pozostałego
-
przestrzeń dla wymijania, kolizji i manewrów zabezpieczających
przed zderzeniem
-
nieciągłość trasy
-
Wygoda
Spadki i wzniesienia
-
Liczba wzniesień (włączając w to podjazdy na mosty
i wiadukty) na jednostkę długości trasy rowerowej nie ma wpływu na używanie
trasy rowerowej
Utrudnienia ruchu
-
Szerokość i położenie trasy rowerowej powinny być
tak dobrane, aby zmniejszyć do minimum utrudnienia ruchu.
Utrudnienia związane z pogodą
-
Utrudnienia związane z niekorzystną pogodą powinny
być ograniczone tak, jak to tylko możliwe, na przykład przez wykorzystanie
roślinności lub budowę wiatrochronów i wiat, chroniących przed deszczem;
szybkie usuwanie śniegu, szybkie solenie lub posypywanie piaskiem zapobiegające
gołoledzi i śliskości nawierzchni.
Należy wyraźnie określić (na poziomie tworzenia polityki),
jakie funkcje będą przypisane poszczególnym odcinkom tras rowerowych. Możliwe
są następujące funkcje: główna, rozdzielcza (zbiorcza) i dojazdowa. Ponieważ
droga rowerowa składa się z różnych odcinków dróg o różnych przekrojach
poprzecznych i skrzyżowań, gdzie okoliczności (takie, jak natężenie, funkcja,
dostępna przestrzeń) mogą się zmieniać raz po raz, projekt danego odcinka
może również się zmieniać. Tym niemniej, łatwo rozpoznawalny, atrakcyjny
i bezpieczny projekt trasy rowerowej, albo - w tym przypadku - odcinka
drogi, jest zawsze bardzo ważny.
Trasy rowerowe powinny tworzyć spójną całość
na dłuższych odcinkach. Odcinki i skrzyżowania s sk¸adnikami, determinujcymi
wygld trasy rowerowej. Dlatego poszczególne odcinki i skrzyżowania jednej
trasy powinny być ze sobą połączone. Tak więc jest bardzo ważne, aby takie
trasy projektować z uwagą. Ponadto, trasy rowerowe powinny być rozpoznawalne.
Praktyczne doświadczenie pokazało, że nie zawsze jest możliwe zbudowanie
trasy rowerowej w najlepszy sposób: dostępna przestrzeń ogranicza wybór
możliwych projektów. W takim przypadku należy zbadać, czy funkcja lub użytkowanie
danej trasy mogą zostać dostosowane do nowej sytuacji.
Niniejszy rozdział zajmuje się kwestią, jak planowanie
różnych typów odcinków tras rowerowych jest dostosowane do funkcji, którą
mają pełnić. Projektując odcinki dróg, koniecznie trzeba brać pod uwagę,
że należy zachęcać do korzystania z rowerów oraz, że rowerzyści są wrażliwymi
użytkownikami dróg, zasługującymi na dodatkową ochronę wszędzie, gdzie
jest to możliwe. Logiczne wydaje się separowanie rowerzystów i innych użytkowników
dróg na głównych trasach rowerowych i mieszanie ich na trasach dojazdowych.
Jednak doświadczenie pokazuje, że w praktyce nie jest to takie proste.
Główna trasa rowerowa nie musi składać się wyłącznie z wydzielonych dróg
rowerowych. Jeśli taka główna trasa biegnie przez cichą uliczkę mieszkalną,
to separacja nie będzie konieczna.
Stopień separacji nie zależy wyłącznie od funkcji
danego odcinka dla poszczególnych użytkowników i dostępności miejsca. Użytkowanie
i/lub zachowanie poszczególnych użytkowników dróg jest również ważnym punktem
wyjścia dla rozważań nad stopniem separacji ruchu.
Ponieważ stopień segregacji jest osobnym punktem,
rozważanym w tym rozdziale, podobnie jak i w pozostałych częściach "Podręcznika
projektowania", relacja między pięcioma głównymi wymogami a konkretnym
sposobem segregacji została opisana poniżej.
Spójność
Jeśli podjęta zostaje decyzja o oddzieleniu różnych
rodzajów ruchu, to jest bardzo istotne, aby zagwarantować maksymalną łatwość
rozpoznawania i ciągłość segregacji przy łączeniu poszczególnych odcinków
trasy. Naturalnie, łatwość rozpoznawania i ciągłość segregacji powinna
być utrzymywana na kolejnych skrzyżowaniach.
Bezpośredniość
Segregując ruch rowerowy i samochodowy, zmniejszamy
utrudnienia, jakie powodują sobie nawzajem kierowcy i rowerzyści tam, gdzie
występowaly opóźnienia ruchu rowerowego, na przykład spowodowane przez
nielegalnie parkujące samochody. Ale wymagane jest, aby segregując ruch
nie zwiększać współczynnika wydłużenia (objazdów) i utrzymywać na minimalnym
poziomie czasy oczekiwania.
Atrakcyjność
Segregując ruch rowerowy i zmotoryzowany, zwiększa
się odległość między nimi. Dlatego - zwłaszcza przy separacji fizycznej
- poprawia się czytelność rozwiązania. Uciążliwości, powodowane hałasem,
oślepianiem i zanieczyszczeniem powietrza są zmniejszone. Istnieje również
możliwość, że z powodu zwiększonej skali (długości podróży), atrakcyjność
roweru zmniejsza się. Dlatego czynniki środowiskowe również powinny być
brane pod uwagę podczas projektowania.
Bezpieczeństwo
Segregując ruch, przypisuje się poszczególnym
jego rodzajom określone obszary. Rowerzyści są chronieni przed innymi rodzajami
ruchu. Trzeba jednak zwrócić dodatkowo uwagę na przejazdy i skrzyżowania.
Wygoda
Segregacja powoduje, że jazda na rowerze jest
wygodniejsza. Rowerzyści nie napotykają na utrudnienia powodowane przez
wyprzedzające samochody i łatwiej mogą omijać uliczne korki. Z drugiej
strony, ograniczona jest swoboda ruchu rowerzysty - zwłaszcza w przypadku
segregacji fizycznej. To ograniczenie z pewnością będzie postrzegane jako
utrudnienie na trasach dojazdowych.
[...]
4.2.3 Segregacja czy mieszanie ruchu?
W rozdziale 2 zwrócono uwagę na filozofię projektowania
i tworzenie planu. O ile z poprzednio wspomnianych zaleceń wynika, że istniejąca
sytuacja przekrojów mieszanych nie jest zadowalająca, nie oznacza to jednak
automatycznie, że powinna zostać wybudowana droga rowerowa. W zasadzie
sytuacja może zostać poprawiona na dwa sposoby: niebezpieczeństwo wypadku
z udziałem pojazdów zmotoryzowanych i rowerów może zostać zmniejszone przez
budowę drogi lub ścieżki rowerowej, ale też przyczyny tego niebezpieczeństwa
mogą zostać usunięte przez oddziaływanie na cechy ruchu drogowego. Wybór
zależy w dużej mierze od funkcji, którą dana ulica spełnia wobec innych
użytkowników.
Z głównych wymogów można wyprowadzić następujące
rozwiązania, które zmniejszą niebezpieczeństwa, czyhające na rowerzystów:
-
Szybkość ruchu zmotoryzowanego może zostać ograniczona
zarówno na poszczególnych odcinkach, jak i skrzyżowaniach (patrz rozdział
6);
-
Ograniczone może zostać natężenie ruchu zmotoryzowanego
(patrz 4.2.1);
-
Można oddziaływać na skład ruchu drogowego (na przykład
fizycznie segregując ruch ciężarowy);
-
Można wprowadzić zakaz postoju/zatrzymywania się
Wybór konkretnego rozwiązania lub rozwiązań
będzie zależał od:
-
spójności sieci rowerowej;
-
funkcji, jaką dana droga pełni w systemie ruchu drogowego
(np. działania ograniczające natężenie ruchu nie są możliwe na ulicach
o funkcjach istotnych dla ruchu zmotoryzowanego);
-
ilości dostępnej przestrzeni;
-
charakteru krajobrazu czy architektury ulicy;
-
od innych czynników ograniczających, takich jak transport
publiczny czy wymaganego dojazdu dla straży pożarnej itp.
[...]