Kto
powinien
współuczestniczyć w tworzeniu szlaków rowerowych?
Projektowanie,
przebieg i znakowanie
szlaków rowerowych powinno być zorientowane na użytkownika. Dlatego
kluczowym partnerem w tworzeniu poprawnych szlaków rowerowych jest
zorganizowana reprezentacja użytkowników rowerów. Bardzo dobrym
przykładem w naszej części Europy jest litewskie Ministerstwo
Turystyki, które zamówiło za pieniądze Unii Europejskiej opracowanie -
studium na temat turystycznych szlaków rowerowych, obejmujących dwa
międzynarodowe szlaki EuroVelo (10 i 11 - oba zresztą przecinają także
terytorium Polski). Wykonawcą jest hiszpańsko - austriacka firma
konsultingowa, która korzystała między innymi z pomocy lokalnych
organizacji rowerowych. Merytoryczna zawartość opracowania powinna być
pilnie studiowana przez wszystkich, którzy zamierzają "coś" zrobić w
kwestii szlaków rowerowych.
Kluczowymi partnerami w tworzeniu
szlaków są:
- Zorganizowane grupy użytkowników rowerów
(dość rzadkie w Polsce,
np. grupy współpracujące z siecią Miasta dla Rowerów); często jednak
wystarczy kontakt z aktywnymi rowerzystami, korzystającymi z różnych
rowerów i uprawiającymi różne rodzaje kolarstwa. Osoby uprawiające
downhill raczej nie potrafią wiele pomóc przy szlakach turystycznych.
- Zorganizowane grupy turystów (np. lokalne
grupy PTTK)
oraz
stowarzyszenia, zajmujące się lokalną historią, zabytkami itp.
- Stowarzyszenia zajmujące się ochroną
środowiska, ornitologią,
przyrodą
- Samorządy lokalne
- Powiatowe, wojewódzkie i Generalna Dyrekcja Dróg
Krajowych i
Autostrad
- Właściwy miejscowo Zarząd Gospodarki Wodnej
- inne instytucje lokalne
- przedsiębiorstwa, zajmujące się turystyką
rowerową
- zewnętrzne organizacje czy instytucje,
krajowe lub
międzynarodowe, które mogą służyć ekspertyzą lub kontrolą jakości
powstających koncepcji (szczególnie istotne w przypadku tras
długodystansowych, o znaczeniu regionalnym czy w przyszłości - krajowym)
- instytucja, koordynująca trasowanie,
numerację i wyznaczanie
szlaków regionalnych i krajowych (obecnie brak takiej instytucji i w
Polsce nie powstają numerowane szlaki krajowe).
- European Cyclists Federation (Europejska
Federacja Cyklistów, ECF)
i jej reprezentant w przypadku szlaków systemu EuroVelo. Osobami
kontaktowymi EuroVelo w Polsce zgodnie z informacją na stronie
internetowej EV są p. Ferdynand Morski oraz Marcin
Hyła
Należy podkreślić kwestię uczestnictwa reprezentacji
użytkowników
rowerów. Szlaki rowerowe powstają dla rowerzystów. To oni są klientami,
użytkownikami i potencjalnymi sponsorami miejscowej gospodarki -
kupując w lokalnych sklepach, nocując w gospodarstwach
agroturystycznych czy hotelach. Szlak, który bierze pod uwagę interes
inny, niż użytkowników, jest nieporozumieniem.
Stowarzyszenia zajmujące się turystyką, historią czy zabytkami mogą
pomóc na etapie koncepcji połączyć szlak główny z wszystkimi ciekawymi
miejscami w okolicy (albo wręcz zaproponować przebieg przez niektóre
takie miejsca) oraz włączyć się w przygotowanie materiałów promocyjnych
i informacyjnych o szlaku. Niekiedy wskazane jest stworzenie oferty
przewodnickiej dla szlaku - czy to na odcinku, czy w poszczególnych
miejscach szlaku. Podobnie jest w przypadku stowarzyszeń zajmujących
się ochroną środowiska.
Inna jest rola zarządów poszczególnych rodzajów dróg oraz zarządu
melioracji i urządzeń wodnych. O ile szlaki rowerowe powinny biec poza
drogami głównymi, to czasami przebieg poszczególnych odcinków po
drogach powiatowych, wojewódzkich a nawet krajowych bywa nieunikniony.
Zwłaszcza dotyczy to mostów oraz odcinków w terenach górzystych. W
takiej sytuacji jest niezmiernie wskazane, aby w ramach modernizacji,
przebudowy lub budowy drogi, mostu, skrzyżowania itp. stosowni zarządcy
drogi przewidzieli proste ułatwienia dla rowerzystów. Przykładem może
być:
- pas
pieszo-rowerowy,
oddzielony fizycznie od jezdni na moście
- szerokie,
utwardzone pobocze
oddzielone od jezdni słupkami czy
wręcz wydzielona droga rowerowa wzdłuż jezdni tam, gdzie szlak rowerowy
musi biec ruchliwą i uciążliwą drogą
- poszerzenie
jezdni w
miejscu, gdzie szlak rowerowy przecina
jezdnię, tak, aby między pasami ruchu zmieścił się azyl, który umożliwi
przekraczanie jezdnię w dwóch etapach. Projektując taki azyl trzeba
wziąć pod uwagę - w zależności od rodzaju szlaku - także duże grupy
rowerzystów
oraz rowerzystów holujących przypczepki (długość zestawu rower -
rowerzysta zgodnie z prawem może wynosic do 4,0 m)
- małe
rondo z jednym pasem ruchu
zamiast skrzyżowania w kształcie
litery "X" czy "Y" tam, gdzie szlak zmienia kierunek na ruchliwej
drodze
publicznej, co eliminuje niebezpieczne lewoskręty
Z kolei Regionalne Zarządy Gospodarki Wodnej są kluczowe dla
udostępnienia
rowerzystom korony wałów przeciwpowodziowych i koordynacji remontów
wałów z tworzeniem na nich szlaków rowerowych. Szlak rowerowy zawsze
powinien biec koroną wału ze względów widokowych a także z powodu
możliwości zalewania lub podmakania terenów u podnóża obwałowań.
Udział przedsiębiorstw turystyki rowerowej jest pożądany choćby
dlatego, że twórcy szlaku mogą skonfrontować swoje wyobrażenia z
oczekiwaniami rynku. Oferta zorganizowanych wczasów wędrownych na
rowerach w Polsce jest na razie niszowa, ale stale rośnie i pojawia się
w nieoczekiwanych miejscach. Jeden z najciekawszych szlaków
rowerowych w Polsce, znany w ofercie na rynek niemiecki ("Dunajec
Radweg", szlak rowerowy nad Dunajcem), jest produktem komercyjnej
firmy
turystycznej. Nie istnieje w żadnych planach gmin, PTTK czy innych
podmiotów zajmujących się turystyką rowerową. A jednocześnie stworzył
miejsca pracy i generuje przychód. Co powinno dać do myślenia wielu
osobom, zajmującym się tworzeniem szlaków rowerowych.
Z kolei udział organizacji zewnętrznych, zajmujących się kontrolą
jakości jest potrzebny dlatego, że często szlaki są tworzone przez
mieszkańców okolic, którzy poruszają się intuicyjnie. Tymczasem
przebieg i znakowanie szlaku powinno być zorientowane na użytkowników,
którzy znajdą się w okolicy po raz pierwszy. Zewnętrzne spojrzenie w
kontekście ogólnych wymogów jakościowych (standardów) może skutecznie
rozwiązać ten problem.
W Polsce nie ma obecnie instytucji, nadzorującej tworzenie i numerację
szlaków ogólnopolskich oraz regionalnych. Nikt również nie kontroluje
jakości takich tras. Powstające szlaki nie spełniają praktycznie
żadnych wymogów jakościowych z punktu widzenia rowerzysty, ponieważ
nikt takich wymogów nie formułuje. Zupełnie inaczej jest w przypadku
międzynarodowych szlaków rowerowych systemu EuroVelo. Szlak musi
spełniać wyśrubowane kryteria techniczne, opisane w podręczniku
EuroVelo.
Używanie znaku EuroVelo (zastrzeżony znak handlowy) do oznaczania i
promocji szlaku wymaga
zgody jego właściciela, kontroli technicznej i jakościowej oraz
uiszczenia opłat. W zamian szlak uzyskuje promocję w ramach European
Cyclists Federation. W Polsce nie ma obecnie żadnych certyfikowanych
szlaków EuroVelo, choć nic nie stoi na przeszkodzie, aby nie prowadzić
pod
kątem tych szlaków wstępnych prac - szczególnie na wylotach z dużych
miast, gdzie i tak szlaki rowerowe są pożądane dla obsługi
rekreacyjnego ruchu weekendowego.